تناسبات زیبا: مقایسۀ تطبیقی تناسبات ساختاری یکی از قباله‌های ازدواج موجود در گنجینۀ آستان قدس رضوی با نظام تناسبات متداول در غرب

هدف: قباله‌های ازدواج، پیمان‌نامه‌هایی هستند که نشان‌دهندۀ هویت خانواده و در سطحی وسیع‌تر نشان‌دهندۀ هویت ملی و تاریخی جامعه‌اند. قباله‌های ازدواج موجود در آستان قدس رضوی، به عنوان مواد فرهنگی، آثار با ارزشی هستند که مطالعۀ آن‌ها گوشه‌ای از فرهنگ و هنر این مرز و بوم را نمایانده و به شناخت فرهنگ یا تاریخ ما کمک شایان توجهی می‌کند. هدف تحقیق حاضر، شناسایی اصولی است که ترجیحات زیبایی شناسانه تاریخی ایران، از لحاظ تناسبات، از آن پیروی کرده‌اند. سازماندهی عناصر بصری آثار هنری در غرب، به طور سنتی، با توجه به نسبت‌هایی صورت می‌گیرد که در این فرهنگ با عنوان تناسبات زیبا تعریف شده است. نوشتار حاضر، به دنبال پاسخ به این پرسش است که «آیا در قباله‌های ازدواج گنجینه آستان قدس، مانند آنچه در هنر کلاسیک غرب رایج است، از تناسبات طلایی و دیگر تناسبات مطرح بهره برده شده یا این اسناد دارای اصول و قواعد خاص خود در تناسبات هستند؟» روش/ رویکرد پژوهش: نوشتار حاضر بخشی از یک پژوهش با روش ترکیبی است که در آن تناسبات ساختاری نمونه قباله‌های موجود در آستان قدس رضوی مورد مطالعه قرار گرفته است. برای جلوگیری از اطاله سخن و برای کسب نتیجه‌ای مشخص تر، به منظور شناسایی نظام تناسباتی قباله‌ها، از میان نمونه‌های مورد مطالعه، به طور هدفمند، فقط یک برگ از قباله‌های طوماری به عنوان مورد پژوهش، انتخاب شده و مورد تجزیه و تحلیل ساختاری قرار گرفته است. یافته‌ها و نتایج پژوهش: تناسبات رایج در هنر غرب (شامل تناسبات طلایی در مستطیل، مربع و مانند آن، مستطیل ریشه دو، سری اعداد فیبوناچی، و تناسبات لوکوربوزیه)؛ طی پژوهشی با تناسبات به کار رفته در تقسیمات زیربنایی قباله‌های ازدواج موجود در گنجینۀ آستان قدس رضوی مورد مقایسه تطبیقی قرار گرفت. از آنجا که در نوشتار پیشِ رو امکان ارائۀ تحلیل همه نمونه‌های قباله‌های مورد مطالعه وجود نداشت، تنها به تجزیه و تحلیل یکی از آن‌ها کفایت شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در این نمونه، همانند دیگر نمونه قباله‌های موجود در آستان قدس رضوی، تناسبات طلایی و رادیکالی و دیگر تناسبات متداول در غرب مورد استفاده قرار گرفته‌اند.